Boldoenerij of denken in overvloed …

Op de een of andere manier blijven volwassenen, politici en beleidsmakers gebruikmaken van complexe taal om uitdrukking te geven aan wat ze willen zeggen of juist willen verbergen. Of juist een tegenovergestelde keuze in taalgebruik kiezen: Jip en Janneketaal.

Boldoenerij noemt Marten Toonder deze beide vormen in een van zijn boekjes. Ondanks goede voorbeelden van het tegenovergestelde is de wereld van volwassene, overheid en de politiek ervan vergeven. Spreekbeurtschrijvers die zich niet richten tot ‘de mens’, maar tot het brede publiek, wie dat ook moge zijn. Sommigen broodschrijvers vallen nog steeds in de valkuil van de bovenmenselijke maat.

Klip en klaar is geen gemeengoed. Met moeite is de ballast van complexe of joviaal taalgebruik af te schudden. Het lijkt zo vanzelfsprekend: denken en handelen vanuit consumentenperspectief en burgerlogica. Het gebruik van klare taal. Elke organisatie wil immers optimale dienstverlening voor haar klanten. Wel eens op een hoorzitting geweest of een inspraakavond bijgewoond? Bij heikele projecten ziet de toeschouwer vaak een soort boksring. Burger en publieksdienst zetten de hakken in het zand. Er wordt met woorden gemept. Met argumenten geslagen, met drogredenen en nonargumenten gebokst.

De dialoog lijkt beter, maar het lijkt of de burger heeft geleerd om te zwijgen als het over beleidsvorming gaat, om afstand te bewaren. Hoe dat komt? Sommigen van ons werd nooit gevraagd om onze ideeën en meningen te uiten. Als kind en als volwassene hebben we geleerd stil te zijn, zodat anderen ons kunnen vertellen wat we moeten denken, daardoor zijn we schuchter geworden om het woord te nemen. Het Nederlandse ‘nee’ tegen de Europese Grondwet liet daar een tijd geleden een kentering in zien. Veel mensen willen graag opnieuw met elkaar in gesprek raken. We verlangen vurig naar een nieuwe kans om ons te uiten. Mee te denken. De verschillende initiatieven om mensen onbevooroordeeld met elkaar te laten praten over hun gezamenlijke toekomst zijn succesvol door hun eenvoud en doordat ze gebaseerd zijn op de dialoog. Doordat de deelnemers vanuit hun eigen inzicht spreken, ontdekken we over hoeveel wijsheid we gezamenlijk beschikken. Vertrouw daar maar eens op. Hoogleraar Organisatiekunde Roel in ’t Veld vertelde zijn toehoorders jaren geleden op een congres – ik kan het me nog goed herinneren:

‘We zijn in Nederland toe aan nieuwe vormen. Het oude paradigma van de paternalistische overheid verdwijnt. Er ontstaan nieuwe dwarsverbanden, de samenleving wendt zich af van politiek en overheid. Oude verbindingen herrijzen: de coöperatie, de alliantie. Ook (semi)publieke organisaties gaan nieuwe horizontale verbindingen met de samenleving aan die niet meer worden bemiddeld door de politiek.’

Kinderen zijn van nature nieuwsgierig naar alles wat nieuw is en denken vanuit andere perspectieven. Ze zijn onbevangen als het gaat om opgelegd pandoer en normatief denken. Het resultaat van het spel is van alle kinderen, hun ego’s spelen nog niet zo mee en er bestaat een soort vanzelfsprekende openheid in de groep. De wijze woorden die politici en volwassenen in het algemeen kunen leren van kinderen: speel, experimenteer, heb lef en wees niet bang voor chaos, want daaruit ontstaan de mooiste dingen. En dat hebben we in deze tijd meer dan nodig.