De shock-doctrine van het kabinet. Is er wel respect voor het land, het milieu en ons?

Ik zie een nieuwe vorm van respectloosheid van het nieuwe kabinet naar burgers. De regering is momenteel hard met ‘zure’ bezuinigingen naar de zwakkeren in onze samenleving. Bijvoorbeeld als het gaat om waarom het Persoongebonden Budget (PGB) moet worden afgeschaft. Met drogredeneringen als: ‘We kunnen het niet meer met zijn allen opbrengen’ of bijvoorbeeld ‘de samenleving is de kosten van onze verzorgingsstaat zat’. Dit is het constante staccato van dit kabinet. Er worden zelfs gemeenplaatsen gebruikt als profiteurs en fraudeurs om hun standpunten rondom het afschaffen van de PGB over de bühne te brengen. Maar niet alleen dat. Het is de combinatie met het ‘zoet’ voor de rijksten dat pijn doet. De duurste benzineslurpers als de Audi quattro of Range Rover worden onder dit kabinet bijna 40.000 tot 50.000 euro goedkoper, en je mag er nog harder mee rijden, met die 6 cilinders, zelfs 134 km per uur. De kleine groene auto’s worden duurder. Griekenland wordt gered en de snelwegen worden verbreed. Maar de Wajongers worden gepakt. De sociale werkplaatsen overbodig. Het passend onderwijs voor gehandicapten, daar kan flink het mes in. Dat verkoop je toch niet meer aan je volk. De kloof tussen burger en kabinet wordt groter en groter. De schok is te groot.

Respect
Als we het woord respect bekijken heeft dit heeft alles te maken met de manier waarop je naar de ander kijkt. Het woord respect komt in veel talen voor en betekent letterlijk “omkijken naar” maar wordt meestal vertaald met “eerbiedigen” of, wat zwakker uitgedrukt, “iemand in zijn waarde laten”. Respect kun je definiëren als het spanningsveld tussen betrokken zijn (“liefde”) en de juiste afstand houden (“vrijheid”). Een liberaal begrip. Een sociaal liberaal begrip. Tevens is dat voor het kabinet meen ik een complex begrip. Ik leg het voor Mark Rutte en zijn collega graag nog eens uit. Respect voor de samenleving zou moeten leiden tot een gezonde balans, die het resultaat is van gelijke tegenkrachten: liefde en vrijheid. Binden en loslaten.

De boksring in de tweede kamer
Als toeschouwer van het handelen van huidig kabinet zie ik ik een soort boksring. Premier en staatsecretaris zetten de hakken in het zand. De oppositie zit klaar. Er wordt met woorden gemept. Met argumenten geslagen, met drogredenen en non-argumenten gebokst. Dit is exemplarisch voor veel debatten momenteel. Echter via de boksring werkt het in ieder geval niet. De dialoog lijkt beter. Op de een of andere manier is de burger geleerd om te zwijgen als het over beleidsvorming gaat, om afstand te bewaren. Aan sommigen van ons werd nooit gevraagd onze ideeën en meningen te uiten. Op school en tijdens ons volwassen leven hebben we geleerd stil te zijn, opdat anderen ons kunnen vertellen wat we moeten denken. Door deze ervaringen zijn we gaan aarzelen het woord te nemen en zijn we soms bang voor elkaar geworden. Veel mensen verlangen ernaar opnieuw met elkaar in gesprek te raken. Ook met de regering. Maar die geeft niet thuis. We verlangen vurig naar een kans om te spreken. Om mee te denken. We snappen best dat er bezuinigd moet worden. Maar laten we er samen over praten. Ik schreef vorige week een brief naar VVD-Tweede-Kamerlid Tamara Venrooy om met haar in dialoog te komen. Over andere oplossingen voor het PGB. Ik kreeg het partijstandpunt van de VVD als standaard antwoord. Een afspraak is er niet van gekomen.

Het is een geweldige ‘Shock’
In het boek ‘Shock Doctrine’ van Naomi Klein wordt verteld dat een crisis vaakt misbruikt wordt voor verandering. Ze noemt de val van de Berlijnse Muur, de orkaan die New Orleans onder water zette, de omslag in Zuid-Afrika als voorbeelden. Ze stelt dat in een crisissituatie de veranderingsbereidheid bij de bevolking het grootst is. In de vele voorbeelden die Klein noemt is dat veelal ten nadele van de bevolking, en wordt met succes een rechtse kapitalistische structuur ingevoerd. Door dit boek snap ik meer de beweegredenen van dit kabinet en hoe het rampenkapitalisme blijkbaar werkt.

Mag ik een oplossing aandragen?
In deze tijd van crisis is het toverwoord ‘vertrouwen’. Vreemd dat dat inzicht er blijkbaar nog niet is bij dit kabinet. En ik hoop dat het kabinet de komende debatten over bijvoorbeeld het PGB, passend onderwijs en de wajong, en vooral naar het waarom van de regelingen, tot inzicht komt en dat er weer balans kan worden aangebracht in de manier waarop we met elkaar om gaan. Vertrouwen is gebaseerd op integriteit, op het feit dat je van binnen uit weet wat goed en niet goed is. Bezuinigen op de zwakkeren is niet goed. Uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk hoe je met je zelf, anderen en de wereld om gaat. ‘There is enough for everybody’s need, not enough for everybody’s greed’ zei Gandhi. De crisis biedt kansen. Kansen op herstel van het zoeken naar wat goed is en wat fout. Van zoeken naar grenzen en nieuwe wegen, gebaseerd op wederzijds respect en vertrouwen, in dialoog met voorstanders van verschillende visies en belangen. Vertrouwen komt echter niet zo maar, het is het gevolg van een proces dat zichtbaar dient te zijn. Vertrouwen volgt vanuit betrouwbaarheid. En betrouwbaarheid is het gevolg van de mate van consistentie in je afspraken en handelingen, dus in je gedrag. Dat betekent niet meer zo maar iets beloven over nimmer en nooit meer het PGB afschaffen en dat een half jaar later wel willen doen. Het goede nieuws is dat als vertrouwen toeneemt, de snelheid van samenwerking en de kosten van controle afnemen (en bureaucratie). Wie van rechts, midden of links toont het leiderschap dat voor deze verandering nodig is?

Naschrift
Mijn werk en vrijwilligerswerk gaat vaak over het bereiken van een ‘next level’. Heel vaak voor zorginstellingen, speciaal onderwijs en culturele instellingen. Opvallend genoeg zijn dit ook de ondergeschoven kindjes van dit kabinet. Zorg voor mensen met een uitdaging, passend onderwijs en onze cultuur past bij een hoog zelfbesef, inzicht, ontplooiing en beschaving. Ik merk dat we die zo belangrijke stukjes beschaving kwijtraken. Veel gehandicapten raken door het afschaffen van hun PGB hun eigen regie over zorg en daarmee ‘zelfrespect’ kwijt, evenals hun ontplooiingskansen (Maslov). De bezuiniging op sociale werkplaatsen en passend onderwijs vergroot de kloof nog meer. Ik maak me echt zorgen om Nederland.