De apenrots in communicatieland

De meeste communicatieprofessionals zijn geen partij voor de echte macht in organisaties. Communicatiemensen zijn aardig en vriendelijk. De ‘echte macht’ heeft geen boodschap aan begripvolle communicatie. En zoek je statuur door enerzijds de harde jongen te spelen, val je op je gezicht omdat het communicatievak een feminien vak is.

In de top van organisaties zie je steeds dezelfde twee begrippen. Macht en erkenning. Zelfverrijking, bonussen, vriendjespolitiek, ‘ik verdien wat jij verdient’-gedrag en machtsbejag. De kredietcrisis en recessie van afgelopen 8 jaar zijn slechts een afgeleide van wat er echt aan de hand is. En wat in het groot gebeurt, gebeurt ook in het klein. Als de CEO rechtsaf zegt gaan de meeste werknemers nog steeds rechtsaf. En rond de (bestuurlijke) macht is een sterke hofhouding aanwezig. Maar er is hoop. De masculiene elite, die in de ivoren toren zit, is zich bewust van het harde feit dat hun machtsbasis afbrokkelt. Klassieke macht wordt niet meer gepikt. De mondialisering van informatie via internet en het hogere westerse opleidingsniveau versnelt de kanteling en kentering van machtssystemen. Het dominante machtssysteem valt uit elkaar en dat gebeurt als gebruikelijk schoksgewijs. Je ziet het overal. De rots brokkelt af en achter de façade ontstaat een nieuwe wereld. 

Repelsteeltjesgedrag

Een zekere mate van narcisme en ego is voor een leider volkomen natuurlijk en gezond. Maar als het doorslaat in eigenwaan, opgeblazenheid en negeren van het fatsoenlijke is dat ernstiger. Dat leidt in veel gevallen tot de val van de machthebber. Het is gevaarlijk terrein geworden, rond de stoelpoten van de torens van de macht. Brutussen lopen overal rond. Een van de redenen dat de top de neiging blijft houden om niet transparant te opereren. Maar daar uiteindelijk niet in zal slagen. ‘Ik weet wat jij niet weet,’ wist Repelsteeltje in het gelijknamig sprookje te vertellen. De moraal van verhaal is echter dat ook Repelsteeltje zijn machtsbasis kwijtraakte door zelfoverschatting en goede onderzoeksjournalistiek.

In Nederland heeft Eric Smit van Follow the Money daar goede diensten aan bewezen door de woekerpolis-onderzoeken.

Wat je ziet dat die paar topcommunicatieprofessionals vaak een juridische of bedrijfskundige achtergrond hebben. Dat is niet zomaar. Ze kennen de machtsstructuren door en door. Want de echte macht heeft geen boodschap aan begripvol. Het is kiezen of delen. Je kunt je met hart en ziel storten op het schrijven van persberichten, de bedrijfskrant of het nieuwe logo, maar wil je echt meespelen dan zal je je eigen feminiene principes moeten loslaten en onderdeel moeten worden van de elite. Of kan het anders?

Legerlaarzen of glazen muiltjes?

Menig communicatiemanager laat zich te snel voor de kar spannen van de machthebber. Grote stappen, snel thuis. Door de modder van de macht. Dat moet ook wel want binnen organisaties worden continu coalities gesmeed die hiermee te maken hebben. Over de verdeling van macht, de rollen hierin. Samenwerkingsverbanden tussen collega’s zijn ook overlevingsstrategieën om doelen te bereiken. Om hogerop te komen. Je volgende baas te vlooien en te likken. Je baan te houden. Machtscoalities zijn de sociale netwerken op het werk. Je ziet het in de bedrijfskantine. Team bij Team, baas bij baas, Jan Hagel bij Jan Hagel. Maar ook dit zal veranderen. En hierin zie ik steevast een rol voor de nieuwe communicatievakman en -manager. Deze verandering heeft te maken met een groter wordend mondiaal verlangen naar transparantie en reflectie – ik noem dat de kracht van de glazen muiltjes. Ik denk wel eens: Was een communicatiemanager nu maar een manager van de communicatie in plaats van de uitzending. Bezig met de ontwikkeling van de dialoog. Verticaal, horizontaal en diagonaal. Maar vooral tussen werkvloer en top.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand

Het is natuurlijk allang niet meer ‘u vraagt, wij draaien’. Een communicatiemanager kan serieus de machtige ondernemingselite de spiegel voorhouden en kritisch zijn. Communicatiemanagers hebben de sleutels voor de oplossing namelijk allang in handen. Ze houden zich echt niet meer bezig met procedures, standaarden en publicaties. Ik weet, de macht op het monopolie van zulke communicatiemiddelen is aantrekkelijk en verslavend. In werkelijkheid is dit onnodig. Je kunt niet vechten om een roos te laten bloeien of een embryo te laten groeien. De dingen gebeuren gewoon in hun eigen ritme. Communicatie is het uitwisselen van informatie, kennis, overtuigingen, gevoelens en visie waarmee een organisatie kan groeien. Een communicatiemanager moet die zaken faciliteren. Water geven. Een goed communicatiemanager beseft wat er juist niet gezegd wordt. Kijkt naar de ruimte tussen de zinnen, naar de onderstroom. Aan kennis en vaardigheid over deze dingen bestaat een enorme behoefte. Naar nieuwe invalshoeken en perspectieven. Naar stimulerende en inspirerende verbindingen en het kunnen laten stromen van je organisatie. Naar weglaten en loslaten. De communicatiemanager kan overstappen van weten naar begrijpen, van voorschrijven naar beschrijven, naar voorleven. Veel communicatiespecialisten opereren op een veel lager bewustzijnsniveau dan de organisatie en de wereld van ze mag verwachten. Dus sta op en kom uit je comfortzone.

Grijp de uitnodiging aan

Ervaar het nieuwe en onbekende. Weinigen zien het onbekende als een uitnodiging. Zien vooral de chaos. Missen de waarden achter de gedrevenheid. Maar het onbekende bevat de sleutels tot een nieuwe werkelijkheid. Waarom is er steeds die behoefte aan beheersing, geld, macht, strijd en dingen vasthouden? Het is ons lot om een oneindig aantal rollen te spelen, maar die rollen zijn niet jezelf. Het zou jammer zijn dat we dat pas ontdekken aan het eind van onze loopbaan. Tijd voor een kanteling.